Şahika Tekand’ın “Ölüyor Mu Ne?” oyununda biçim, güç ve kriz*

Şahika Tekand’ın “Ölüyor mu ne?” adlı yapıtı, Studio Oyuncuları’nın otuz yılı aşkın süredir geliştirdiği performatif tiyatro disiplininin en yetkin ve rafine örneklerinden biri olarak sahneye çıkıyor. Oyun, Tekand’ın yıllar içinde sistematik biçimde inşa ettiği Performative Staging and Acting Method’un neredeyse mekanik bir kusursuzluğa ulaştığı bir düzlemde sergileniyor. Her sözcük, jest, bakış ve pozisyon, önceden belirlenmiş bir ritmik düzene göre işler. Ortaya çıkan yapı yalnızca bir tiyatro metninin sahneye aktarımı değil; biçimsel, hatta geometrik bir düşüncenin, sahnede yüksek sanat biçimi olarak sınanmasıdır.

Ancak biçimin bu denli merkeze yerleştirilmesi, oyunun tematik katmanlarında paradoksal bir boşluk hissi de doğurur. “Ölüyor mu ne?”, bir yandan Batı’nın antik mitolojisi ve modern absürd tiyatro kanonuna güçlü göndermelerle bağlanırken, diğer yandan güncel sosyopolitik gerçeklikten uzaklaşma riskini taşır. Bu yazı, Tekand’ın forma dayalı rejisinin olanaklarını ve sınırlılıklarını birlikte tartışmayı; bu form karşısında hem hayranlık hem de eleştirel mesafe geliştirmeyi amaçlıyor.

Tekand’ın bu yapıtı da, tıpkı diğer eserleri gibi, sahnede yönetmenin mutlak denetiminin belirlediği bir “oyun düzeni”ne dayanır. Oyuncular, bir müzik eserini icra eden müzisyenler gibi, dışarıdan gelen sesli komutlarla jestlerini, sözlerini ve hareketlerini milisaniyelik bir hassasiyetle yerine getirirler. Bu mekanizma oyuncuyu doğaçlamadan arındırır; sahnedeki eylemi ise görsel-işitsel bir kompozisyona dönüştürür. Oyuncu “içeriden” oynamaz, “dışarıdan” oynatılır. Oyuncu öznesi bu yolla aşındırılır, parlatılır, şekillendirilir. Ortaya çıkan şey yalnızca bir tiyatro değil; aynı zamanda bir koreografi, bir skor, bir “canlı makine”dir.

* Yıldız, T. (2025). Şahika Tekand’ın “Ölüyor Mu Ne?” oyununda biçim, güç ve kriz. Tiyatro Tiyatro Dergisi. https://tiyatrodergisi.com.tr/sahika-tekandin-oluyor-mu-ne-oyununda-bicim-guc-ve-kriz/ (Erişim tarihi: 5 Haziran 2025)